شاید تا به حال نام رمز یکبار مصرف ( OTP ) به گوشتان خورده باشد. امروزه استفاده از رمز های ثابت و قدیمی، منسوخ شده است و برای امنیت بیشتر، تمام سازمان ها به استفاده از رمز یکبار مصرف، پافشاری می کنند. در چنین حالتی، امنیت به مقدار مناسبی افزایش پیدا می کند و باعث می شود شرایطی که برای کلاهبرداری پیش می آید، از بین برود. از خوبی های رمز یکبار مصرف این می باشد که پس از چند ثانیه مشخص حذف می شوند و امکان برداشت از آن ها سلب خواهد شد.
OTP ها روشی بسیار ساده و مقرون به صرفه برای سازمان ها برای تأیید و محافظت از اطلاعات شخصی مشتریان و کارکنان خود هستند. اگر علاقه مند به کسب اطلاعات بیشتر در مورد اینکه چگونه می توانید فوراً مشتریان خود را از هر کجای دنیا تأیید کنید و در زمان و هزینه سازمان خود در این فرآیند صرفه جویی کنید، این راهنما برای شما مناسب است.

رمز یکبار مصرف یا OTP چیست؟

رمز عبور یکبار مصرف (OTP) یک ابزار تأیید هویت برای احراز هویت کاربرانی است که وارد یک حساب، شبکه یا سیستم می شوند. برای کاربر رمز عبوری ارسال می شود که حاوی یک رشته اعداد یا حروف منحصر به فرد است که فقط یک بار می تواند برای ورود به سیستم استفاده شود. OTP ها به لطف حساسیت زمانی و یکبار مصرف خود، لایه ای عالی از محافظت در برابر تقلب و نشت داده ها را برای کاربران نهایی و مشاغل فراهم می کنند.

OTP به صورت خودکار به صورت یک عدد نیمه تصادفی یا رشته ای از کاراکترها تولید می شود. هیچ راهی برای پیش بینی اینکه OTP از قبل چه خواهد بود وجود ندارد. همچنین، OTP ها معمولاً با زمان محدود هستند و فقط برای چند دقیقه قابل استفاده هستند.

راه های مختلفی برای ارسال OTP وجود دارد. برخی گزینه دریافت OTP از طریق ایمیل را می دهند، اگرچه این امر امنیت کمتری دارد. سایر ارائه دهندگان حتی OTP ها را به عنوان پست صوتی فعال می کنند و زمانی که مشتری صندوق پستی را چک می کند، پین را با صدای بلند اعلام می کنند. اما تا حد زیادی رایج‌ترین راه برای ارسال OTP از طریق پیام‌رسانی تلفن همراه است که معمولاً یک پیام کوتاه به تلفن همراه مشتری است.

رمز یکبار مصرف چگونه کار می کند؟

هر زمان که کاربر سعی می کند به یک سیستم دسترسی پیدا کند یا تراکنشی را روی یک دستگاه احراز هویت نشده انجام دهد، یک ژنراتور OTP و یک سرور احراز هویت با استفاده از نشانه ها (یا اسرار مشترک) برای تأیید هویت آنها با هم کار می کنند. ابتدا، مولد OTP از الگوریتم کد احراز هویت پیام هش شده (HMAC) برای ایجاد یک کد تصادفی جدید برای هر درخواست دسترسی استفاده می کند. همانطور که از نام آن پیداست، همه OTP ها فقط یک بار کار می کنند، اما رمز عبور منحصر به فرد یا مبتنی بر هش (HOTP) یا مبتنی بر زمان (TOTP) خواهد بود.

HOTP در مقابل TOTP

تفاوت اصلی بین OTP های مبتنی بر هش و مبتنی بر زمان، عامل متحرکی است که الگوریتم برای تولید کد استفاده می کند.
OTP های مبتنی بر هش:

• عامل متحرک یک شمارنده است
• رمزهای عبور با الگوریتمی تولید می شوند که از شمارنده استفاده می کند
• مانند گرفتن بلیط در صف نانوایی، این شماره در رمز عبور گنجانده شده است
• گذرواژه ها پس از استفاده منقضی می شوند یا OTP جدیدی درخواست می شود
• همچنین به عنوان OTP های مبتنی بر رویداد شناخته می شود

OTP های مبتنی بر زمان:

• عامل متحرک زمان است
• رمز شامل زمان دقیق درخواستی است
• به عنوان مثال، 1:05:43 بعد از ظهر = 10543
• گذرواژه ها پس از استفاده یا گذشت زمان مشخصی منقضی می شوند
• همچنین به عنوان احراز هویت مبتنی بر برنامه یا توکن های نرم افزاری شناخته می شود

پس از صدور، مولد OTP کد جدید را با سرور احراز هویت باطن به اشتراک می گذارد. هنگامی که کاربر کد خود را وارد می کند، سرور احراز هویت از همان الگوریتم ژنراتور برای تطبیق کد برای اعتبار سنجی آسان و فوری استفاده می کند!

رمز استاتیک چیست؟

قبل از اینکه از رمز یکبار مصرف یا OTP استفاده کنیم، رمز هایی وجود داشتند که برخلاف این دسته از رمز ها، دارای اعدادی ثابت بوده و هرگاه به آن نیاز می شد، تنها با وارد کردن رمز معین، فرآیند تکمیل می شد. به عنوان مثال هم اکنون نیز کارت های عابر بانک برای خرید روزمره، دارای یک رمز عبور اول می باشد. این رمز عبور از 4 رقم تشکیل شده و ثابت است مگر اینکه مالک کارت تقاضای تعویض رمز را داشته باشد. به چنین رمزی که قابلیت تغییر و گوناگونی برای هر فرآیند را ندارد، رمز ایستا یا استاتیک گفته می شود.

این دسته از رمز ها در مقایسه با رمز یکبار مصرف، از امنیت کمتری برخوردار می باشند و احتمال سرقت یا کلاهبرداری را افزایش می دهند. به همین علت بسیاری از سازمان ها نظیر بانک ها، تاکید می کنند که ار رمز های یکبار مصرف استفاده شود. در حال حاضر تا سقف معینی ( 100 هزار تومان ) می توانیم با رمز عبور ثابت دوم اقدام به خرید نماییم اما برای مبالغ بیشتر، نیاز است از رمز یکبار مصرف استفاده نماییم.

Invalid OTP چیست؟

اگر تاکنون از رمز یکبار مصرف استفاده کرده باشید، با مشکلی به نام Invalid OTP برخورد داشته باشید. این موضوع هنگامی ایجاد می شود که رمز عبور مورد نظر اشتباه قرار داده شده باشد. این مشکل تحت شرایط خاصی ایجاد می شود. به عنوان مثال فرض کنید برای خرید از یک فروشگاهی، رمز عبور را روی موبایل خود دریافت کرده اید. مدت زمانی که باید از این رمز عبور استفاده نمایید تا بتوانید خرید خود را تکمیل نمایید، تنها 2 دقیقه می باشد. بعد از گذشت این زمان، دیگر نمی توانید از این رمز عبور استفاده نمایید و باید مجددا درخواست خود را به سامانه بفرستید. در چنین حالتی اگر پس از 2 دقیقه اقدام به استفاده از این رمز عبور نمایید، با ارور Invalid OTP مواجه می شوید. البته شرایطی دیگر نیز در این موضوع دخیل می باشند. به عنوان مثال اگر منطقه زمانی گوشی شما دچار مشکل و ناهمخوانی باشد، این ارور ممکن است ایجاد شود.

انواع رمز یکبار مصرف OTP

رمز یکبار مصرفی تولید شده، بر اساس الگوریتم هایی که تولید می شوند، به 3 دسته ی کلی تقسیم می شوند:

1- نخستین حالت رمز یکبار مصرف، بر اساس زمان می باشد. در چنین حالتی، رمز عبور تولید شده، دارای مدت زمان معینی می باشد و پس از آن، منقضی می شود. این زمان می تواند بین 1 تا 15 دقیقه باشد.
2- دومین حالت از رمز های یکبار مصرف، مبتنی بر رویداد می باشند. به عنوان مثال شما روی دکمه ی دریافت رمز کلیک می کنید و بر اساس آن، مجموعه فرآیند هایی شکل می گیرد تا رمز عبور توسط الگوریتمی خاص، تشکیل شود. لازم به ذکر است که این دسته از رمز های عبور باید توسط سرور تایید شوند.
الگوریتم خاصی برای تولید رمز های OTP وجود دارد.
3- دسته ی سوم از این رمز ها، بر اساس درخواست می باشد. در واقع در چنین حالتی سرور میزبان یک درخواستی را ارائه می کند و کاربر وظیفه دارد به آن پاسخ دهد. پس از پاسخ، رمز عبور از سرور دریافت می شود و با محاسباتی توسط الگوریتم های معین شده، رمز عبور تولید و به کاربر داده می شود.

روش های فعالسازی رمز یکبار مصرف OTP

1. روش نخست از فعالسازی رمز یکبار مصرف OTP، مربوط به اس ام اس یا پیامک می باشد. اغلب افراد از این روش برای دریافت رمز خود استفاده کرده و پیش نیاز آن تنها یک سیم کارت می باشد. در این روش باید شماره ی خود را در سیستم ثبت نمایید تا پس از درخواست، رمز عبور برای شما ارسال شود. این روش دارای مزایایی نظیر سهولت در دسترسی و عدم نیاز به امکانات خاص و معایبی مانند هزینه ی زیاد و امنیت کم می باشد.
2. دومین روش از فعالسازی این رمز، مربوط به نرم افزار می باشد. نرم افزار ها امنیت بیشتری را برای کاربر فراهم می کنند. کاربر می تواند با نصب این برنامه ها و درخواست از طریق آن ها، رمز را دریافت کنند. دریافت رمز از این طریق، دارای مزایایی نظیر امنیت زیاد و هزینه کم و معایبی نظیر دسترسی سخت و داشتن گوشی هوشمند، می باشد.
3. روش سوم، استفاده از کد هایی تحت عنوان USSD می باشد. این کد ها روشی آسان بوده که با دانستن آن ها، می توان به راحتی به این رمز ها دست یافت. برای دریافت آن، کافیست کد مخصوص آن را در بخش تماس گوشی خود وارد نمایید و رمز عبور خود را دریافت کنید. از مزایای این روش به امنیت متوسط آن و عدم استفاده از برنامه و معایب آن نیز دسترسی نه چندان آسان اشاره کرد.
4. روش چهارم، تماس صوتی می باشد. از این روش برای جایگزین کردن اس ام اس، یاد می شود. در این حالت، می توانید بدون برنامه و به صورت آسان از آن استفاده نمایید. البته که ممکن است معایبی همچون هزینه ی زیاد یا امنیت کم، کاربر را تهدید کند.

می توان به روش های مختلفی مانند اس ام اس یا اپلیکیشن از این رمز عبور استفاده کرد.

مزایا و امنیت رمز یکبار مصرف OTP

برای اینکه از مزایا و امنیت جذاب رمز یکبار مصرف آگاه شویم، باید به 3 مورد از بهترین ویژگی های این پروتکل اشاره ای داشته باشیم. در واقع این دسته از رمز ها به واسطه چنین ویژگی هایی توانسته اند به سرعت نزد عموم مردم محبوب شوند و آمار استفاده از آن ها گسترش یابد.

1. نخستین ویژگی این پروتکل، این است که یک بار مصرف است. در واقع رمز یکبار مصرف تنها برای یک فرآیند و یک تراکنش قابل استفاده بوده و پس از استفاده از آن، منقضی می شود و همین موضوع مواردی نظیر کلاهبرداری را کاهش می دهد.
2. دومین ویژگی، متکی بودن بر زمان است. رمز های یکبار مصرف تنها در مدت زمان معینی قابل استفاده می باشند و پس از آن اعتباری ندارند. بنابراین امنیت بالایی را می توان برای این رمز ها در نظر گرفت و همین موضوع آمار دزدی ها را به میزان زیادی کاهش می دهد.
3. سرانجام سومین ویژگی از رمز یکبار مصرف، این است که رمز های ساده تولید نشده و تمام رمز ها از یک ترکیب خاصی پیروی می کنند. بنابراین می توان امنیت آن را در سطح بالایی در نظر گرفت.

خطرات و معایب رمز یکبار مصرف OTP

در کنار مزایای جذابی که رمز یکبار مصرف یا OTP دارد، معایبی نیز این پروتکل را تهدید می کند. به عنوان مثال اگر برای استفاده از این ویژگی، آن را از طریق اس ام اس بر روی گوشی خود فعال کرده اید، نیاز دارید هزینه ای را به صورت دائمی پرداخت نمایید. از طرفی دیگر اگر دریافت رمز بر روی اپلیکیشن و در گوشی شما فعال است، باید دائما آن را در اختیار داشته باشید و از طریق اینترنت، به آن متصل شوید تا بتوانید از آن استفاده نمایید. این دو مورد، از اصلی ترین معایب این پروتکل می باشد و باید به آن ها به میزان کافی توجه داشت.
OTP در کنار مزایای فوق العاده ای که دارد، دارای معایبی نیز می باشد.

مشکلات امنیتی با رمزهای عبور یکبار مصرف

در حالی که گذرواژه‌های یکبار مصرف، یک لایه امنیتی اضافی نسبت به رمزهای عبور استاتیک ایجاد می‌کنند، هنوز مشکلات امنیتی وجود دارد. کل مفهوم OTP بر این واقعیت استوار است که سرور احراز هویت با شخص تماس می گیرد تا تأیید کند که آنها واقعاً سعی در ورود به سیستم دارند، اما مهاجمان در دور زدن این سیستم های امنیتی خوب هستند.
مهاجمان مخرب از فیشینگ استفاده می کنند، بنابراین وقتی رمز عبور یکبار مصرف خود را وارد می کنید، در واقع آن را به هکر می دهید تا وارد شود. ربات‌هایی وجود دارند که صرفاً برای سرقت این کدها ایجاد شده‌اند و همچنین تعویض سیم‌کارت‌هایی وجود دارد که مهاجم می‌تواند کد را رهگیری کند. رمز عبور نیز همچنان بخشی از فرآیند است. هیچ سیستم مبتنی بر رمز عبور واقعاً هرگز کاملاً ایمن نخواهد بود.

پنج نکته برای حفظ امنیت رمز عبور

احراز هویت چند عاملی یک راه عالی برای محافظت از حساب های شما است، اما در اینجا چند دستورالعمل مفید دیگر برای عادات خوب رمز عبور وجود دارد:

1. هرگز رمز عبور خود را به اشتراک نگذارید: ساده ترین راه برای حفظ یک راز این است که آن را برای خود نگه دارید.
2. از اعتبارنامه های یکسان برای چندین حساب استفاده نکنید: اگر یکی از حساب های شما به خطر بیفتد، این خطر احتمالی شما را محدود می کند.
3. شامل اعداد، کاراکترهای خاص و حروف بزرگ و کوچک باشد: حدس زدن رمزهای عبور حساس به حروف بزرگ که دارای اعداد یا نمادها هستند بسیار دشوارتر است.
4. هر زمان ممکن است تصادفی کنید: جزئیات شخصی به راحتی قابل جستجوی آنلاین هستند، بنابراین نمی خواهید رمز عبور شما حاوی اطلاعات واضح باشد.
5. از روش‌های تأیید مبتنی بر سیم‌کارت استفاده کنید: برای مثال، تأیید تماس فلش و تأیید داده، از شما می‌خواهد که با دستگاه تلفن همراه خود تعامل داشته باشید، که زندگی را برای هکرهای فرصت‌طلب دشوارتر می‌کند.

جمع بندی نهایی

همانطور که احتمالا تاکنون متوجه شده اید، رمز یکبار مصرف از جدیدترین تکنولوژی های روز دنیا می باشد که در جهت کاهش دزدی ها و کلاهبرداری ها بوجود آمده است و باعث شده است امنیت حساب ها مخصوصا حساب های بانکی و ارزی، افزایش یابد. این پروتکل دارای مزایا و همچنین معایبی می باشد اما می توان جنبه ی مثبت آن که امنیت بالا می باشد را بسیار گسترده تر از جنبه های منفی دانست. هم اکنون این فناوری روی بسیاری از پروتکل ها اعمال شده و بدون آن امنیت فعالیت مربوطه به خطر خواهد افتاد. در انتهای این مقاله، امیدواریم از خواندن آن لذت برده باشید و این مقاله توانسته باشد اطلاعات مفید و سودمندی را به شما مخاطبین عزیز ارائه کند.

مطالعه بیشتر:

• ارسال پیامک صوتی انبوه
• پنل اس ام اس
• بهترین پنل اس ام اس
• وب سرویس پیامکی
• دستگاه ذخیره شماره موبایل مشتریان
• ارسال لینک در اس ام اس
• خط خدماتی چیست